Marian Grześczak

„Portret Mariana Grześczaka” - malowała Krystyna Gawrońska-Grześczak

Poeta, prozaik, dramaturg, eseista, tłumacz, krytyk literacki, redaktor.

Urodził się 22 marca 1934 roku w Nochowie koło Śremu, zmarł w Warszawie 27 stycznia 2010 roku.

W latach 1952-1956 studiował polonistykę i bohemistykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Był współzałożycielem i kierownikiem artystycznym Klubu Studenckiego Odnowa oraz współtwórcą grupy poetyckiej Wierzbak.

Współredagował kilka czasopism, między innymi „Poezję”, „Scenę”, „Tygodnik Kulturalny” i „Twórczość” - z tym miesięcznikiem był związany do końca życia.W  latach 1990-1996 był konsulem w Czechosłowacji i radcą ambasady w Republice Słowackiej oraz dyrektorem Instytutu Polskiego w Bratysławie. Był członkiem Związku Literatów Polskich (do czasu jego rozwiązania przez władze, tj. do 1983 r.), w którym pełnił różne funkcje, a następnie członkiem-współzałożycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989). W latach 1996-1999 był prezesem Zarządu Głównego SPP.

W początkowej twórczości Grześczaka wyraźne są wpływy awangardy, między innymi fascynacja miastem, w późniejszych zbiorach pojawia się refleksja nad historią i cywilizacją, wzmaga niepokój moralny i pesymizm, którego źródła należy upatrywać w coraz silniejszym poczuciu przemijania i śmierci.

Opublikował wiele tomów wierszy, w tym:
Lumpenezje (1960 - nagroda za najlepszy debiut roku),
Wyjście z pozorów (1961),
Gęste światło (1965),
Naczynie poważne (1967),
Jasność (1970),
Człowiek dźwiga ciężary (1972),
Sierpień, tętnienie (1975),
Kwartał wierszy (1980),
Niebo jaskółek (1999),
Atena strząsająca oliwki (2003),
Baran na złotej morwie (2004),
Snutki (2006),
Widziane w blasku, Czwartek w czerni (wybór poematów, 2006),
Nike niosąca blask (2008),
Wersety jerozolimskie (Wydawnictwo Nisza, pośmiertnie - lipiec 2012).

Jest także autorem antologii poetyckich:
Stadion ze słów, Sport w poetyckiej polszczyźnie (1985),
Antologia izraelska (1995).

Marian Grześczak jest również autorem głośnej powieści Odyseja, odyseja (1976), osadzonej w realiach Poznania pierwszej połowy lat pięćdziesiątych, m.in. nakreślającej tło wypadków poznańskich w 1956 roku.

Z pozostałych jego utworów prozatorskich i eseistycznych należałoby wymienić:
Trzeci wiersz (1973),
Prawdziwe zmyślanie (1974, książka dla dzieci),
Tomasz (1982),
Opowiadanie Kasperka (1986 - I nagroda w światowym konkursie na opowiadanie w Arnsberg, Niemcy).

Do utworów scenicznych i radiowych Grześczaka należą między innymi:
Kurt (1962),
Liturgia (1971),
Dionizos Faust (1975),
101. pieśń Boskiej komedii (1983),
Ptaszki (1986),
Ukoronowanie (1987).

Marian Grześczak przetłumaczył na język polski utwory wielu poetów czeskich, słowackich, chorwackich, rosyjskich i izraelskich. Do najcelniejszych zaliczają się jego przekłady poezji Frantiska Halasa, Vladimira Holana, Miroslava Holuba, Jirego Pilara i Jaroslava Seiferta. Także utwory poetyckie i prozatorskie Mariana Grześczaka zostały przetłumaczone na kilka języków (czeski, francuski, słowacki, niemiecki, angielski, słoweński, rosyjski i inne).

Wyróżniono go wieloma nagrodami, między innymi: nagrodą Czerwonej Róży (1960), nagrodami w konkursach z okazji igrzysk olimpijskich w Mexico City (1968) i Monachium (1972), nagrodą im. Stanisława Piętaka (1975), nagrodą Ministra Kultury za całokształt twórczości (1999), nagrodą im. Władysława Reymonta oraz dwukrotnie Złotym Wawrzynem Olimpijskim (2004, 2009).

W roku 2000 w Macedonii nadano Marianowi Grześczakowi godność Honorowego Poety Skopje.

Patrz też: Wikipedia, Marian Grześczak